Η οπισθορινική καταρροή είναι μια παθολογική κατάσταση που πολλοί άνθρωποι βιώνουν αλλά λίγοι κατανοούν σε βάθος. Πρόκειται για την ενοχλητική αίσθηση ότι η βλέννη «τρέχει» από το πίσω μέρος της μύτης προς τον λαιμό. Η κατάσταση αυτή εγείρει δυσφορία, συχνές ανάγκες καθαρισμού του λαιμού και, σε ορισμένες περιπτώσεις, προκαλεί χρόνιο βήχα. Αν και φαίνεται ένα απλό ενόχλημα, η οπισθορινική καταρροή μπορεί να επηρεάσει σημαντικά την καθημερινή ζωή, τον ύπνο και την ποιότητα της αναπνοής.
Τι είναι ακριβώς η οπισθορινική καταρροή;
Υπό φυσιολογικές συνθήκες, ο ανθρώπινος οργανισμός παράγει 1-2 λίτρα βλέννης την ημέρα. Αυτή η βλέννη λειτουργεί προστατευτικά, αφού υγραίνει τον ρινικό βλεννογόνο, απομακρύνει σκόνη, μικροοργανισμούς και αλλεργιογόνα. Παράλληλα, συμβάλλει στην άμυνα του αναπνευστικού συστήματος. Συνήθως, η βλέννη καταπίνεται ασυναίσθητα χωρίς να γίνεται αντιληπτή.
Όταν, όμως, η παραγωγή αυξηθεί ή η σύστασή της αλλάξει —γίνεται δηλαδή πιο παχύρρευστη ή υπερβολικά λεπτόρρευστη— τότε αρχίζει να συσσωρεύεται και να κυλά προς τον φάρυγγα. Αυτή η ροή εκκρίσεων από τη μύτη και τους παραρρίνιους κόλπους προς τον λαιμό είναι που ονομάζουμε οπισθορινική καταρροή (postnasal drip).
Η φυσιολογία της μύτης και του ρόλου της βλέννης
Η μύτη και οι παραρρίνιοι κόλποι είναι καλυμμένοι από βλεννογόνο που διαθέτει μικροσκοπικά τριχίδια (κροσσοί). Αυτά κινούνται ρυθμικά, προωθώντας τη βλέννη προς τον λαιμό. Η βλέννη παγιδεύει σκόνη, μικρόβια και αλλεργιογόνα, τα οποία στη συνέχεια καταπίνονται και εξουδετερώνονται από τα γαστρικά υγρά. Όταν αυτός ο μηχανισμός διαταραχθεί, συνήθως λόγω ξηρότητας, φλεγμονής ή αλλεργίας, η βλέννη συσσωρεύεται και προκαλεί το χαρακτηριστικό αίσθημα «μπουκώματος» και πνιγμού.
Οι κύριες αιτίες της οπισθορινικής καταρροής
Η οπισθορινική καταρροή δεν είναι μία πάθηση από μόνη της, αλλά ένα σύμπτωμα που μπορεί να οφείλεται σε πολλές διαφορετικές αιτίες.
- Κρυολόγημα και ιογενείς λοιμώξεις που προκαλούν οπισθορινική καταρροή: Οι απλές ιώσεις του ανώτερου αναπνευστικού συστήματος προκαλούν αύξηση της παραγωγής βλέννης. Καθώς οι εκκρίσεις αυτές παχαίνουν και γίνονται δύσκολο να αποβληθούν, αρχίζουν να ρέουν προς τον λαιμό.
- Αλλεργική ή μη αλλεργική ρινίτιδα: Η αλλεργική ρινίτιδα είναι ίσως η συχνότερη αιτία οπισθορινικής καταρροής. Η επαφή με γύρη, σκόνη ή τρίχες ζώων προκαλεί υπερέκκριση λεπτόρρευστης βλέννης. Παρόμοια συμπτώματα μπορεί να εμφανιστούν και χωρίς να υφίσταται κάποια αλλεργία, όπως στην αγγειοκινητική ρινίτιδα.
- Ανατομικές ανωμαλίες και οπισθορινική καταρροή: Η σκολίωση του ρινικού διαφράγματος, οι υπερτροφικές ρινικές κόγχες ή πολύποδες στη μύτη μπορεί να παρεμποδίζουν τη φυσιολογική αποβολή των εκκρίσεων, οδηγώντας σε χρόνια συμφόρηση και οπισθορινική καταρροή.
- Ξηρότητα αέρα και θέρμανση:Ο ξηρός, θερμαινόμενος αέρας του χειμώνα πυκνώνει τη βλέννη, κάνοντάς την πιο δύσκολη να μετακινηθεί. Το αποτέλεσμα είναι να «κολλάει» στον φάρυγγα, προκαλώντας έντονο ερεθισμό.
- Γαστροοισοφαγική και λαρυγγοφαρυγγική παλινδρόμηση: Η παλινδρόμηση οξέων από το στομάχι προς τον λαιμό μπορεί να προκαλέσει φλεγμονή και υπερέκκριση βλέννης. Πολλοί ασθενείς με οπισθορινική καταρροή πάσχουν ταυτόχρονα από λαρυγγοφαρυγγική παλινδρόμηση.
- Φάρμακα και πρόσθετα ορμονικά αίτια: Ορισμένα φάρμακα (όπως αντισυλληπτικά ή αντιυπερτασικά) και καταστάσεις που σχετίζονται με ορμονικές διακυμάνσεις όπως η εγκυμοσύνη μπορούν να επηρεάσουν την παραγωγή βλέννης, προκαλώντας παροδική οπισθορινική καταρροή.
Πώς σχετίζεται η οπισθορινική καταρροή με τον βήχα
Πολλοί ασθενείς με οπισθορινική καταρροή παραπονιούνται για χρόνιο βήχα, ειδικά τη νύχτα ή νωρίς το πρωί. Ο βήχας προκαλείται επειδή οι εκκρίσεις ερεθίζουν τους υποδοχείς του λαιμού και της τραχείας. Αν και η σχέση δεν είναι πάντα ξεκάθαρη, μελέτες δείχνουν ότι σε μεγάλο ποσοστό περιπτώσεων χρόνιου βήχα, η αιτία εντοπίζεται σε αυτήν τη «σιωπηλή» ροή βλέννης προς το λάρυγγα.
Η επίδραση στην κατάποση και τον λαιμό
Η συνεχής παρουσία βλέννης στον φάρυγγα μπορεί να επηρεάσει την κατάποση, δημιουργώντας την αίσθηση «κόμπου» ή «διόγκωσης». Ειδικά σε ηλικιωμένους ή άτομα με νευρομυϊκές διαταραχές, η δυσκολία στην κατάποση επιτείνει το πρόβλημα. Η οπισθορινική καταρροή προκαλεί επίσης βραχνάδα, πόνο στον λαιμό και συχνό καθαρισμό της φωνής, στοιχεία που αυξάνουν τον ερεθισμό του βλεννογόνου.
Διάγνωση
Η διάγνωση βασίζεται κυρίως στο ιστορικό και την κλινική εξέταση. Ο γιατρός μπορεί να πραγματοποιήσει ενδοσκόπηση ρινός και φάρυγγα για να ελέγξει την παρουσία εκκρίσεων ή φλεγμονής. Σε ορισμένες περιπτώσεις, χρειάζονται απεικονιστικές εξετάσεις (αξονική παραρρινίων) ή δοκιμαστική αγωγή με αντιισταμινικά ή φάρμακα για παλινδρόμηση, ώστε να επιβεβαιωθεί η διάγνωση.
Πώς θεραπεύεται η οπισθορινική καταρροή
Η αντιμετώπιση εξαρτάται από την αιτία που την προκαλεί. Ο στόχος βέβαια παραμένει ο ίδιος: να μειωθεί η παραγωγή βλέννης και να αποκατασταθεί η φυσιολογική ροή της. Αρχικά, η σωστή ενυδάτωση παίζει καθοριστικό ρόλο, καθώς η επαρκής πρόσληψη νερού βοηθά στη ρευστοποίηση της βλέννης και διευκολύνει την απομάκρυνσή της από τον λαιμό. Παράλληλα, η αποφυγή καφεΐνης και αλκοόλ συμβάλλει στην αποτροπή της αφυδάτωσης, διατηρώντας τον οργανισμό σε καλύτερη ισορροπία.
Ένα ακόμη βασικό μέτρο είναι οι ρινικές πλύσεις με φυσιολογικό ορό ή θαλασσινό νερό, οι οποίες καθαρίζουν τις ρινικές διόδους και μειώνουν τη συμφόρηση. Αυτή η απλή αλλά αποτελεσματική πρακτική βοηθά στην απομάκρυνση των παχύρρευστων εκκρίσεων και προσφέρει άμεση ανακούφιση. Οι ρινικές πλύσεις μπορούν να γίνονται καθημερινά, ειδικά κατά την περίοδο των αλλεργιών ή των λοιμώξεων του ανώτερου αναπνευστικού.
Στις περιπτώσεις όπου τα παραπάνω μέτρα δεν επαρκούν, εφαρμόζεται φαρμακευτική αγωγή. Ο γιατρός μπορεί να συστήσει αντιισταμινικά για την αντιμετώπιση αλλεργιών, αποσυμφορητικά για προσωρινή ανακούφιση ή κορτικοστεροειδή ρινικά σπρέι για μείωση της φλεγμονής. Αν υπάρχει μικροβιακή λοίμωξη, χορηγούνται αντιβιοτικά, ενώ σε περιπτώσεις λαρυγγοφαρυγγικής παλινδρόμησης χρησιμοποιούνται φάρμακα που μειώνουν την παραγωγή οξέων.
Τέλος, όταν υπάρχουν ανατομικές ανωμαλίες ή χρόνια ιγμορίτιδα που δεν υποχωρεί, μπορεί να χρειαστεί Λειτουργική Ενδοσκοπική Χειρουργική Παραρρινίων Κόλπων (Functional Endoscopic Sinus Surgery) ή χειρουργική αντιμετώπιση της υπερτροφίας των ρινικών κογχών, επεμβάσεις που έχουν αποδειχθεί ιδιαίτερα αποτελεσματικές στη βελτίωση των συμπτωμάτων.
Μέτρα πρόληψης
Η πρόληψη της οπισθορινικής καταρροής βασίζεται κυρίως στη σωστή φροντίδα της μύτης και του περιβάλλοντος. Τα συνιστώμενα μέτρα περιλαμβάνουν:
- Διατήρηση του αέρα στο σπίτι υγρού με έναν υγραντήρα.
- Αποφυγή του καπνίσματος και των ρύπων
- Περιορισμός των γαλακτοκομικών αν έχει παρατηρηθεί ότι επιδεινώνουν τα συμπτώματα.
- Τακτικό ξέπλυμα της μύτης με χλιαρό νερό με λίγο αλάτι.
- Ύπνος με το κεφάλι ελαφρώς ανασηκωμένο, ειδικά αν υπάρχει παλινδρόμηση.
Πότε απαιτείται ιατρική εκτίμηση
Αν η οπισθορινική καταρροή επιμένει για περισσότερο από δύο εβδομάδες, συνοδεύεται από πόνο στα ιγμόρεια, πυρετό, βραχνάδα ή δυσκολία στην αναπνοή, τότε είναι απαραίτητο να αξιολογήσει την κατάσταση ένας Χειρουργός ΩΡΛ. Μια σωστή διάγνωση θα αποκαλύψει την υποκείμενη αιτία και θα καθοδηγήσει τη θεραπεία που θα διευκολύνει ξανά την αναπνοή και την κατάποση. Η Χειρουργός ΩΡΛ Δρ. Όλγα Παπαδοπούλου μπορεί να αναγνωρίσει ποιος είναι ο «υπαίτιος» πίσω από την οπισθορινική καταρροή και να προχωρήσει στο σχεδιασμό του κατάλληλου πλάνου αντιμετώπισης.
Συνοψίζοντας, η οπισθορινική καταρροή είναι περισσότερο από ένα ενοχλητικό σύμπτωμα. Αντιθέτως, είναι ένα σύνθετο φαινόμενο που αντανακλά τη γενική υγεία του αναπνευστικού και του πεπτικού συστήματος. Με σωστή διάγνωση, εξατομικευμένη θεραπεία και μερικές αλλαγές στις καθημερινές συνήθειες, μπορείτε να απαλλαγείτε από αυτήν την ενοχλητική αίσθηση και να επανέλθετε χωρίς προβλήματα στην καθημερινότητά σας.